κώδων

και κώδωνας, ο (AM κώδων, -ωνος, Μ και κούδων)

μεταλλικό κοίλο όργανο, με ανομοιογενές πάχος, σε σχήμα κόλουρου κώνου, που αναδίδει παλμώδη ήχο όταν χτυπά στα τοιχώματά του γλωσσίδι ή ρόπτρο, το κουδούνι

(α. «κι ευήχων κωδώνων ρυθμός πληροί τον αέρα», Βιζυην.

β. «ὁ τὴν ἑωθινὴν φυλακὴν παραδιδοὺς ἐφώδευε κώδωνι», Πλούτ.)

νεοελλ.

1. καμπάνα ή καθετί άλλο με σχήμα κουδουνιού («πένθιμοι ψαλμωδίαι και κώδωνες οχληροί αντήχουν πανταχόθεν», Ροΐδ.)

2. φρ. α) «κρούω τον κώδωνα τού κινδύνου» — προειδοποιώ για κάποιο επερχόμενο κίνδυνο

β) «κώδωνας καταδύσεων» — μεταλλικός θάλαμος που καταδύεται σε μεγάλο θαλάσσιο βάθος ή στον βυθό ποταμού ή λίμνης και συγκρατεί ατμοσφαιρικό αέρα ώστε να μπορούν να παραμείνουν μέσα σ' αυτόν για αρκετό χρονικό διάστημα όσοι αναλαμβάνουν υποβρύχιες εργασίες ή παρατηρήσεις, αλλ. καταδυτικός κώδωνας

αρχ.

1. κωδύα*

2. ως επίθ. φλύαρος.

[ΕΤΥΜΟΛ. Ο τ. κώδ-ων συνδέεται πιθ. με τις λ. κώδυια*, κώδεια* και εμφανίζει επίθημα -ων (πρβλ. αἴθ-ων: αἴθυια). Ο τ. κουδούνι προήλθε από τον τ. κώδων με κώφωση

βλ. και κουδούνι.

ΠΑΡ. αρχ. κωδωνίζω

αρχ.-μσν.

κωδώνιον

μσν.

κωδωνίτσιν

νεοελλ.

κωδωνίσκος.

ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) κωδωνοφορώ

αρχ.

κωδωνόκροτος, κωδωνοφαλαρόπωλος

μσν.

κωδωνοφόρος

νεοελλ.

κωδωνοειδής, κωδωνοκρουσία, κωδωνοκρούστης, κωδωνοστάσιο, κωδωνοστοιχία, κωδωνόσχημος. (Β' συνθετικό) αρχ. χαλκοκώδων].